Door beter inzicht in gezondheidseffecten van milieubelastende stoffen enerzijds en succesvol milieubeleid anderzijds, wordt het milieu op vele vlakken schoner. Toch blijft er ook nog veel onderbelicht. Volgens de Wereldgezondheidsorganisatie (WHO) vallen onder “milieu en gezondheid” zowel de directe ziekmakende effecten van chemische stoffen, straling en bepaalde biologische agentia (bacteriën, virussen, schimmels, parasieten en levende celculturen), als de (vaak indirecte) effecten op gezondheid en welzijn van de fysieke, psychologische, maatschappelijke en ethische omgeving in ruimere zin, met inbegrip van huisvesting, stadsontwikkeling, ruimtelijke ordening en vervoer.

Voor een scala van gezondheidseffecten bestaat het vermoeden dat ze verband houden met milieufactoren, zoals o.a. ademhalingsaandoeningen, allergieën, kanker,… Vaak spelen er ook gecombineerde effecten, bv. bij veeteelt, waarbij gebruik van chemicaliën en geneesmiddelen, in combinatie met de snelle spreiding door verre transporten en grote concentraties, steeds meer zorgen voor resistente aandoeningen bij mens en dier.

Meer en betere natuur is niet alleen goed voor de (bedreigde) fauna en flora, maar ook voor onze gezondheid. Zeker in het volgebouwde Vlaanderen dat kreunt onder tal van milieuproblemen zoals fijnstof. Alleen met technische oplossingen maken we de wereld niet gezonder. Meer groen is vaak ook een belangrijk deel van de oplossing tot een meer gezonde levensstijl én leefomgeving.

Als het om luchtkwaliteit gaat, behoort Vlaanderen in Europa tot de slechtere leerlingen van de klas: dit komt door onze hoge bevolkingsdichtheid, de slechte ruimtelijke ordening, dicht en druk bereden wegennetwerk en industrialisering. Fijn stof inademen beïnvloedt de werking van je luchtwegen, je longen, je hart en je bloedvaten. Door de huidige fijn stof concentraties in de lucht verliezen we met z’n allen de meeste gezonde levensjaren vergeleken met andere milieuvervuilende stoffen waarmee we in contact komen.

Omwille van de klimaatproblematiek en de benodigde uitfasering van fossiele brandstoffen, moeten we overschakelen op herbruikbare bronnen. Alleen zijn het niet zonnepanelen of windmolens die nu de meeste hernieuwbare energie in Vlaanderen leveren, maar wel de houtverbranding. En dit zorgt voor heel wat fijn stof… en gezondheidsproblemen.

Daarom is het belangrijk om de bijdrage van fijn stof door houtverbranding te verminderen. Géén houtverbranding is dan ook de gezondste keuze. Dus zetten we in op betere isolatie van huizen, warmtebronnen als warmtepomp, zonne-energie, warmtenetten, maar ook de verduurzaming van het verbranden van hout.
Daarom gaat de West-Vlaamse Milieufederatie, samen met de LOGO’s van West-Vlaanderen op pad, om mensen die op hout stoken te overtuigen om dit zo goed mogelijk te doen en aan te tonen hoe dat dan kan. Daarnaast neemt ze ook actief deel aan de Green Deal hout verbranden op Vlaams niveau. Deze heeft tot doel om op korte termijn oude kachels uit te faseren, net als open haarden en op langere termijn hout zo duurzaam mogelijk in te zetten in de verwaardingsketen. Hierbij is hout voor bouw en meubels de bovenste sport van de duurzaamheidsladder.

De West-Vlaamse Milieufederatie is op Vlaams niveau ook trekker van het dossier ‘Veeteelt en gezondheid omwonenden’. Naar aanleiding van de literatuurstudie die ze maakte in 2017, startte de Provincie West-Vlaanderen, samen met ILVO en de Vlaamse Overheid een onderzoeksproject om na te gaan welke gezondheidsgevolgen er zijn voor mensen die vlak bij stallen wonen, of in veeteeltrijk gebied. De West-Vlaamse Milieufederatie wil ook meer aandacht voor secundair fijn stof, afkomstig uit de reactie van ammoniak uit de veeteelt met NOX en SOX uit transport, industrie en energieproductie. Vermits bijna de helft van het heel fijne stof in de steden afkomstig is uit deze reactie, is het volgens ons een thema dat sterk onderbelicht wordt.

Naast bovenstaande vraagstukken, pleit de West-Vlaamse Milieufederatie op alle fora onder meer ook voor de invoering van het STOP-principe, het bannen van tweetaktmotoren en het afbouwen van fossiele brandstoffen.

Meer natuur in je buurt verhoogt het welzijn en werkt helend. De natuur werkt zowel preventief als curatief, maar daar wordt binnen het gezondheidsbeleid nog maar weinig op ingespeeld. Steden en gemeenten, maar ook de Provincies kunnen, net als Vlaanderen heel wat betekenen voor de natuur. Groen-blauwe aders kunnen door de verstedelijkte gebieden gecreëerd of open gelegd worden. Stadsrandbossen kunnen versneld aangelegd worden. Gemeenten en Provincie kunnen de aankoop van natuur ondersteunen, maar ook harder inzetten op het handhaven van het behoud ervan (bijvoorbeeld behouden van kleine landschapselementen). Parken kunnen vlindertuinen worden, beken natuurverbinding en tuinen kleine ecoparadijzen.

De West- Vlaamse Milieufederatie steunt dan ook de acties van Natuurpunt in kader van ‘Natuur in je buurt’. Ze denkt mee (aan de hand van de inbreng van de lidorganisaties) aan de inrichting van de provinciale domeinen via de Minaraad en faciliteert overleg tussen toeristische beleidsactoren en de natuurverenigingen, als het gaat over de druk die recreatie op natuur kan leggen. Dit laatste gebeurt in eerste instantie via het adviescomité van Westtoer.

Het is intussen duidelijk dat pesticiden slecht zijn voor onze gezondheid, voor het milieu, de bodem en het water. Daarom willen we ze, samen met onze lidverenigingen van VELT, tegen 2020 allemaal uit de winkelrekken.

Maar we willen meer. Ook het gebruik van pesticiden in de landbouw moet sterk teruggedrongen worden. Momenteel werkt de akkerbouw al sterk met ‘geïntegreerde gewasbescherming’. Deze methodiek wil zoveel mogelijk de natuurlijke afweer van de plant gaan stimuleren. Dit kan door een akkerrand aan te leggen, de bodemstructuur te verbeteren, andere rassen te gebruiken, biologische middelen in te zetten en uiteindelijk door zo minimaal mogelijk pesticiden te gebruiken. Maar niet iedereen is ‘mee’ in het verhaal. De inzet van deze technieken moet dringend opgeschaald worden. De inzet van pesticiden in een akker- en tuinbouw die verweven is met de bewoning, moet volgens de West-Vlaamse Milieufederatie veel meer in afspraak met de bewoners gebeuren. Bewoners die in hun tuin vertoeven, hebben recht op een pesticidenvrije lucht en tuin. De West-Vlaamse Milieufederatie is ook daarom lid van het platform Voedsel Anders dat streeft naar een agro-ecologische landbouw.

Maar ook in de veeteelt worden veel pesticiden gebruikt. Deze zorgen niet alleen voor toenemende resistentie van de organismen, maar zijn ook brandversnellend als ze slecht gestockeerd worden in een stal. Dit probleem wordt belicht in het dossier Veeteelt en gezondheid omwonenden West-Vlaanderen. Een dossier uit 2017.

Samen met VELT willen we burgers, industrie en overheid informeren over de schadelijke effecten van pesticiden en duidelijk te maken dat het gebruik ervan eigenlijk overbodig is. Er zijn heel wat preventieve maatregelen tegen ‘on’kruid en ‘on’gedierte.

Dat intensieve veeteelt een gezondheidsimpact heeft, is onomstotelijk bewezen. Dit door de uitstoot van fijn stof, resistentievorming bij bacteriën en virussen, stank, verbindingen van ammoniak met uitlaatgassen (secundair fijn stof), … Bij de mensen die vlakbij een stal wonen zijn het de luchtwegen die afzien, maar ook voor mensen die al last hebben van longaandoeningen, zoals COPD en astma, is het leven naast een stal niet bepaald een pretje.

Met de literatuurstudie die in april 2017 verscheen, wilde de West-Vlaamse Milieufederatie het debat open trekken. En dat lukte. Het zijn nog enkel de belangenorganisaties en een aantal gelieerde politici die het niet willen inzien. Het liberale principe dat vrijheid van handelen moet beperkt worden als het anders’ vrijheid schendt, geldt niet in hun redenering.

De parlementaire vragen die volgden op de verschijning van de studie en initiatief van de Provincie West-Vlaanderen, zorgden ervoor dat er in 2018 een vervolgstudie vanuit Vlaanderen startte, met een multidisciplinaire groep. De West-Vlaamse Milieufederatie zit hier ook bij, gesteund door de kennis en niet-aflatende inzet van artsen.

Net als bij de gezondheidseffecten van asbest, moet ook dit thema door de ontkenningsfase. Maar de West-Vlaamse Milieufederatie neemt het thema mee naar alle Vlaamse tafels die over landbouw en luchtkwaliteit handelen. Samen met de Vlaamse koepel van Natuurpunt en met BBL én met de steun van de lidorganisaties en actiegroepen, blijven we het thema op de kaart houden, tot er een integrale oplossing is voor het probleem.

Om het probleem veeteelt en gezondheid aan te pakken, bewandelt de West-Vlaamse Milieufederatie niet alleen de weg van het onderzoek. Via een strengere regelgeving op luchtwassers, de eis om de veestapel af te bouwen, het versterken van het luchtkwaliteitsbeleid met cijfers over secundair fijn stof uit de veeteelt,… wil de West-Vlaamse Milieufederatie het thema langs alle kanten benaderen.